ξενοδοχείο

Οίκημα που είναι ειδικά εξοπλισμένο για να προσφέρει με πληρωμή, στέγη και μερικές φορές τροφή. Ιστορία. Τα αρχαιότερα ξ. για τα οποία υπάρχουν πληροφορίες εμφανίστηκαν σε σημεία που συγκεντρωνόταν πολύς κόσμος, όπως η Ολυμπία και η Επίδαυρος, για να παραστούν σε θρησκευτικές τελετές, αθλητικούς αγώνες και μεγάλες εμποροπανηγύρεις σε διάφορες εποχές του έτους. Ενώ οι επισκέπτες με μικρά οικονομικά μέσα εξοικονομούνταν σε σκηνές ή πρόχειρα στέγαστρα, οι ευπορότεροι και οι επισημότεροι, αν δεν μπορούσαν να εξασφαλίσουν την ιδιωτική φιλοξενία (που η θρησκεία θεωρούσε ιερή), έβρισκαν στέγη σε ειδικά κτίρια, που κατά κανόνα αποτελούνταν από σειρά χωριστών δωματίων πίσω από ένα ορθογώνιο περιστύλιο· οικοδομή απλή, ανάλογη με του ιδιωτικού σπιτιού· ταπεινές και περιορισμένες ήταν και οι προσφερόμενες υπηρεσίες. Πάνω στους ρωμαϊκούς δρόμους και στις πόλεις με τη μεγαλύτερη κίνηση βρίσκονταν οι χαρακτηριστικές επιγραφές των hospitia, deversoria, caupona (τα τελευταία ήταν κυρίως εστιατόρια) όπου ο ταξιδιώτης μπορούσε να φάει και να αναπαυθεί. Στο Μεσαίωνα, πλάι στις σπάνιες «ταβέρνες» (tabernae) και στις hosteriae εμφανίστηκαν, με πρωτοβουλία των εκκλησιαστικών αρχών και των μοναστηριών, χάνια και ξ., κυρίως πάνω στους δρόμους που οδηγούσαν στη Ρώμη ή σε φημισμένα μοναστήρια όπως του Μοντεκασίνο, του Σαντιάγκο ντι Κομποστέλα, του Αγίου Γάλλου, του Άθω. Αλλά, ιδιαίτερα έπειτα από το έτος Χίλια, με την αύξηση του εμπορίου και τον πολλαπλασιασμό των κέντρων ενδιαφέροντος, άρχισε να παρουσιάζεται η μορφή του ξενοδόχου καθώς και του ξ. ως κερδοσκοπικής επιχείρησης. Κατά τον 12o και 13o αι. τα χάνια και οι λοκαντιέρες γέννησαν, κυρίως στην Ιταλία και στη Γαλλία, συντεχνίες που επεξεργάστηκαν τους κανονισμούς του επαγγέλματος. Η οργανωτική προσπάθεια συνεχίστηκε κατά την Αναγέννηση, όταν η οικονομική ευρωστία συνοδεύτηκε από την αγάπη της κομψότητας, των αρχοντικών τρόπων, του καλού φαγητού και των ανέσεων. Έτσι παρουσιάστηκαν καλά ξ., άνετα αν όχι πολυτελή, όπου η φήμη της καλής κουζίνας και του καλού και δυνατού κρασιού καθώς και του μαλακού κρεβατιού τραβούσε πολλούς πελάτες. Η ανάπτυξη των συγκοινωνιακών μέσων και η διάδοση της αγάπης προς τα ταξίδια, βοήθησε την ανάπτυξη της πρώτης ξενοδοχειακής βιομηχανίας με τη νεότερη έννοια. Στις μεγάλες πόλεις έγιναν ονομαστά μερικά ξ., όπου σύχναζαν διάσημες προσωπικότητες της πολιτικής, των τεχνών και του εμπορίου. Συνήθως ήταν απλά σπίτια με δύο ή τρία πατώματα, με αριθμό δωματίων που ποίκιλλε ανάλογα με τη σημασία του ξ., αλλά που στους κοινούς χώρους και στις υπηρεσίες δεν διέφεραν από τα ιδιωτικά σπίτια. Όταν άρχισαν να χρηιμοποιούνται άλογα και αμάξια για τα ταξίδια, τα ξ. και τα χάνια απόκτησαν στάβλους, όπου υπηρέτες περιποιούνταν τα ζώα. Η διαμονή προσέφερε την ευκαιρία σε διασκεδαστικές περιπέτειες γιατί η πελατεία δεν ήταν ομοιογενής: ακόμα όμως και έως τα τέλη του περασμένου αιώνα η πολύ παρατεταμένη διαμονή σε ξ. φαινόταν πως δεν ταίριαζε σε ανθρώπους με υπόληψη, τόσο που –τουλάχιστον έως τον 17o αι.– οι ανώτερες κοινωνικές τάξεις προτιμούσαν την ιδιωτική φιλοξενία. Μόνο στον αιώνα μας, το ξ. μεταβλήθηκε σε ένα είδος βιομηχανίας, και η οργάνωση του έγινε αντικείμενο μιας τέχνης που διδάσκεται σε ειδικές επαγγελματικές σχολές. Ταξινόμηση των ξ. Ανάλογα με την κίνηση και την πελατεία τους, τα ξ. μπορεί να είναι για περαστικούς, διαμονής ή εποχικά. Τα ξ. για περαστικούς που συνήθως είναι εγκαταστημένα κοντά στους σταθμούς, στα λιμάνια και στα αεροδρόμια, είναι οργανωμένα για τον περιορισμένο σκοπό να προσφέρουν διανυκτέρευση σε περαστικούς ταξιδιώτες. Τα ξ. διαμονής, που βρίσκονται συνήθως στην εμπορική συνοικία ή στους τόπους με τουριστικό ενδιαφέρον, προορίζονται για πελάτες περισσότερο ή λιγότερο μακράς διαμονής και γι’ αυτό είναι υποχρεωμένα να προσφέρουν χώρο, οργάνωση και υπηρεσίες που μπορούν να αντικαταστήσουν την οργάνωση και τις ανέσεις του σπιτιού. Τα εποχικά ξενοδοχεία είναι εγκαταστημένα σε τόπους παραθερισμού, σε θέσεις προνομιούχες από άποψη θέας ή γιατί βρίσκονται κοντά σε παραλίες, πευκιάδες κλπ. και προσφέρουν στην πελατεία τους δυνατότητες εκδρομών και σπορ (πισίνες, ιδιωτικές πλαζ, αίθουσες χορού, καζίνα κλπ.) ή για ειδικές θεραπείες. Στην ξενοδοχειακή βιομηχανία γίνεται εξάλλου διάκριση ανάμεσα σε απλά ξενοδοχεία (meubles), όπου προσφέρεται μόνο στέγη, και σε ξενοδοχεία όπου προσφέρεται και φαγητό, καθώς και «πανσιόν» όπου τουλάχιστον ένα φαγητό την ημέρα είναι υποχρεωτικό και περιλαμβάνεται στην τιμή του δωματίου. Επίσης τα ξ. όλων των τύπων ταξινομούνται σε κατηγορίες ανάλογα με τον βαθμό ανέσεων και υπηρεσιών που προσφέρουν. Ειδικοί τύποι ξ. είναι τα μοτέλ (βλ. λ.), για τους πελάτες που ταξιδεύουν με αυτοκίνητα και είναι οργανωμένα σαν χωριουδάκια και οι ξενώνες νεότητας (βλ. λ.). Εξοπλισμός ξ. Σχηματικά, το ξ. περιλαμβάνει τρεις ομάδες χώρων: τα δωμάτια για τους ενοίκους, τους κοινόχρηστους χώρους (υποδοχής και περιποίησης) και τις υπηρεσίες με τους χώρους για το προσωπικό. Τα δωμάτια για τους ενοίκους έχουν ένα ή δύο κρεβάτια, περίπου σε ίσο αριθμό, εκτός από ειδικές περιπτώσεις. Σήμερα υπάρχει η τάση να συνοδεύεται κάθε δωμάτιο από πλήρες λουτρό, συχνά με τεχνητό αερισμό, για εξοικονόμηση του χώρου της πρόσοψης και την κατάργηση των παραθύρων των υπηρετικών χώρων. Στους νεότερους τύπους, πρόσφατης κατασκευής, εκτός από τον κεντρικό διάδρομο, υπάρχει συχνά ένας δεύτερος βοηθητικός διάδρομος, πλάι στον πρώτο, που επιτρέπει την επικοινωνία ανάμεσα στα δωμάτια και τη δημιουργία, κατά βούληση, διαμερισμάτων με περισσότερα δωμάτια (σουίτες). Η επίπλωση έχει μεγάλη σημασία, γιατί πρέπει να προσφέρει, σε περιορισμένο χώρο, όλες τις ανέσεις που απαιτεί ο ταξιδιώτης. Ιδιαίτερη φροντίδα δίνεται στις πόρτες, που πρέπει να κλείνουν καλά και να απομονώνουν τους θορύβους, όπως απομονωμένοι πρέπει να είναι και οι τοίχοι. Οι κοινόχρηστοι χώροι, που συνήθως κατέχουν όλο το ισόγειο, διαφέρουν σε έκταση, ανάλογα με την κατηγορία του ξ.· περιλαμβάνουν την είσοδο με το γραφείο υποδοχής, και εγγραφής, αίθουσες φαγητού, αίθουσες για γιορτές, μικρές αίθουσες για συναναστροφές και για γράψιμο. Οι υπηρεσιακοί χώροι (διαμερίσματα, προσωπικού, κουζίνες, χώροι, κεντρικής θέρμανσης, παρασκευής ζεστού νερού, κλιματισμού κλπ.) είναι απαραίτητοι για την καλή λειτουργία του ξ. και απαιτούν μεγάλο κυβισμό, ίσο περίπου με το τέταρτο εκείνου που διαθέτεται για τους ξένους. Τα τελευταία πενήντα χρόνια το ξ. έγινε αντικείμενο σοβαρών μελετών από αρχιτέκτονες και ειδικούς του επαγγέλματος. Έτσι δημιουργήθηκε ένας ειδικός ξενοδοχειακός «ρυθμός» όχι μόνο σχετικά με τη διάταξη των χώρων και τον εξοπλισμό, αλλά και σχετικά με την αυστηρή λειτουργικότητα, την επίπλωση και τις ανέσεις: το παλιό δωμάτιο ύπνου έγινε «στοιχείο» όσο μπορεί πιο πολύ αυτόνομο: ένα μικρό διαμέρισμα με μια γωνία κρεβατιού, μια γωνία σαλονιού και τα στοιχεία υγιεινής. Το στοιχείο αυτό είναι συχνά εφοδιασμένο με ανεξάρτητο ραδιόφωνο και τηλεόραση, τηλέφωνο και κλιματισμό. Σε αυτά προσθέτονται, διαρκώς περισσότερες και πληρέστερες, οι υπηρεσίες στη διάθεση των πελατών, μικρά αλλά πλήρη κέντρα πληροφοριών, τραπεζικά, τουριστικά. Έτσι, τα νεότερα ξενοδοχεία τείνουν να γίνουν μικροί αυτόνομοι και αυτάρκεις αστικοί πυρήνες, ιδιάζουσας μορφής. Ξενοδοχείο στην πόλη Μομπάσα, στην Κένυα (φωτ. ΑΠΕ). Ξενοδοχειακό συγκρότημα στη Χαλκιδική (φωτ. ΑΠΕ). Μεγάλο ξενοδοχείο σε ορεινή περιοχή στην επαρχία του Μπολτσάνο της Ιταλίας. Τα ορεινά αυτά ξενοδοχεία, συνηθισμένα στις χώρες της Ευρώπης, συνδιάζουν την πανοραμική θέα με την ποικιλία ψυχαγωγίας που προσφέρουν στους ξένους, από τον περίπατο ως την ορειβασία το καλοκαίρι ως τις χιονοδρομίες των χειμερινών μηνών. Μεγάλο ξενοδοχείο.

* * *

το (ΑΜ ξενοδοχεῑον) [ξενοδόχος]

νεοελλ.

1. κτήριο ή κτηριακό συγκρότημα που παρέχει κατάλυμα και, συνήθως, τροφή στο κοινό έναντι πληρωμής

2. εστιατόριο

3. φρ. «αλυσίδα ξενοδοχείων» — πολλά ξενοδοχεία που ιδρύονται και διευθύνονται από την ίδια εταιρεία σε μία ή σε περισσότερες χώρες

μσν.-αρχ.

κατάλυμα, ξενώνας.